Trump versus de Republikeinen: De gevestigde orde en de stille coup
Nu het gevaar van een langdurige sluiting van de federale overheid (‘shutdown’) voor de komende weken is vermeden, zie ik een relatief optimistisch scenario voor de Amerikaanse Republiek. En de eerste stap is het voltooien van de stille coup door de ‘Establishment Republicans’ geleid door Mitch McConnell en Paul Ryan. Achtervolgd door l’Affaire Russe – terecht of onterecht – en zijn niet-aflatende Twitter uitbarstingen, wordt Trump langzaam maar zeker een marionet van die traditionele Republikeinen nu zij al de belangrijkste agenda punten binnen hebben. Trump’s morele en intellectuele leegte, en zijn incompetentie als het gaat om regeren, gedocumenteerd en wellicht wat overdreven in het boek van Michael Wolff ‘Fire and Fury’, breken hem op. De Republikeinen zullen Trump laten begaan als uitlaatklep van zijn kern van ongeveer 34% van het electoraat. En hopelijk wordt voor 8 februari een vorm van samenwerking en vertrouwen hersteld tussen de Democraten en Republikeinen in het Congres in een deal over de zogenaamde ‘Dreamers’ en veiligheid aan de grens, misschien met de beruchte muur aan de grens. Een gezond politiek equilibrium zal worden bereikt in de tussentijdse verkiezingen in het komend najaar.
De ontrafeling van de Trump-agenda
Daags na mijn eerste analyse van de relatie tussen Trump en de Republikeinen werden voormalig campagne manager Paul Manafort en zijn assistent gearresteerd door ‘Special Counsel’ Robert Mueller inzake het Rusland-onderzoek. Een maand later werd bekend dat Michael Flynn, voormalig nationaal-veiligheidsadviseur schuld bekende aan Mueller voor het liegen tegen de FBI over zijn Russische contacten. Sindsdien zijn steeds meer mensen gehoord door Mueller, met als voorlopig hoogtepunt Jeff Sessions, de Minister van Justitie. Het net rondom Trump sluit zich, maar onduidelijk blijft waarvoor Trump mogelijk van zal worden beschuldigd. Is het witwassen van geld of toch belemmering van de rechtsgang? Wat wel duidelijk is is dat het Rusland-dossier als een molensteen rondom de regering-Trump hangt, of er nu daadwerkelijk sprake was van samenzwering met de Russen of niet.
Maar de ontrafeling of verdergaande irrelevantie van Trump komt ook door de verdergaande marginalisatie van zijn kern-aanhang. Deze blijft gestaag op zo’n 34% hangen, maar hun invloed verminderd. Met het vertrek van Steve Bannon, de peetvader van de alt-right, en het verlies van Trumpeter en vermeend belager van minderjarige meisjes, Roy Moore, in een van de meest conservatieve staten in de VS – Alabama – lijkt het het populistische Trump-effect uitgewerkt. De associatie van de 34% met racistische elementen, Trump’s morele ambivalentie ten aanzien van de twee partijen rondom de Charlottesville-rellen, en de voortwoekerende #metoo beweging, zorgen voor steeds meer afkeer in het meer gematigde deel van het Republikeinse electoraat. En op immigratie-gebied, een van de kernen van Trumpisme, lijkt hij ook weinig tot niets voor elkaar te krijgen. De Muur is er nog steeds niet, zelfs geen budget of medewerking van Mexico die zou gaan betalen. Het ‘Voter fraud panel’ dat niet bestaande stemfraude onder andere door illegale immigranten zou onderzoeken werd recentelijk opgedoekt. En 82% van het electoraat is voor een legale status van zogenaamde ‘Dreamers’ – ongedocumenteerde immigranten die door hun ouders als kind naar de VS waren gebracht. De flexibiliteit of ambivalentie op dit laatste dossier was al bekend, maar werd pijnlijk zichtbaar in een openbare, uitgezonden bijeenkomst tussen Trump en de leiders van beide partijen in het Congres. Het is niet onwaarschijnlijk dat er een deal op dit dossier in de komende weken zal worden aangenomen door het Congres. Alleen immigratie-haviken zoals chef-staf John Kelly en algemene engerd Stephen Miller staan nog in de weg. Trump kan zelfs geen beroep doen op de uitstekende Amerikaanse economie, omdat dat niet door hem is bewerkstelligt. Dat deed Obama, voor zover een president de economie kan beïnvloeden. Economische beloften die Trump deed (‘America First’) heeft hij vooralsnog niet kunnen waarmaken. Ten aanzien van de opioid-epidemie die Trump zou aanpakken is nog geen stap gezet.
De culturele oorlog is verloren
Trump is de ultieme ‘culture warrior’. De culturele oorlog die er woedt in de Westerse wereld over Westerse normen en waarden, bevolkingssamenstelling lijkt in de VS al te zijn verloren voordat Trump president werd. Abortus, immigratie, homo-huwelijk, zelfs gezondheidszorg zijn culturele kwesties die de Trumpeters eigenlijk al hebben verloren onder de bevolking. Alleen het debat over wapenbezit – een unieke Amerikaanse kwestie – is onbeslist. En de #MeToo beweging is niet te stuiten. Op alle genoemde dossiers zijn vrouwen in meerderheid voor. Demografische veranderingen zijn evenmin omkeerbaar. De blanke bevolking is in de minderheid. Trump kan uitroepen dat men weer ‘Merry Christmas’ mocht zeggen, maar dat was altijd al een opgeklopt Fox news-issue. De enige hoop van het conservatieve deel van Amerika op deze thema’s ligt bij het federale rechtssysteem. Een van de cynische successen die Trump en de Republikeinen kan claimen is de benoeming van Neil Gorsuch tot het Hooggerechtshof en het volstoppen van het systeem met conservatieve rechters, nadat dergelijke benoemingen onder Obama werden tegengehouden. Als we de economie en belastingheffing ook culturele issues beschouwen staan Trump en de Republikeinen ook waarschijnlijk aan de verkeerde kant van de geschiedenis. De voortschrijdende ongelijkheid in de wereld is een bedreiging van de effectiviteit en legitimiteit van het kapitalisme, een systeem dat ongekende welvaart heeft geleverd op basis van een florerende middenklasse die nu in het Westen verloren dreigt te gaan. In die zin is de permanente belastingverlaging voor bedrijven en rijke individuen een culturele slag in het gezicht van de middenklasse en diegenen die nog geloven in de American Dream. Want de belastingverlaging voor de rest van Amerika loopt over een paar jaar weer af.
Naar een gezond politiek evenwicht en McCain’s ‘regular order’
Voordat prominente senator en voormalig presidentskandidaat John McCain uit beeld verdween door een hersentumor was hij een groot pleitbezorger van ‘regular order’, tezamen met boezemvriend Lindsay Graham. Daarmee bedoelde hij dat het Congres de gewone parlementaire procedures moest volgen voor wetgeving, en niet alleen de Republikeinse meerderheid moet gebruiken om ongelezen wetsvoorstellen er door te drukken. Het was een van de belangrijkste redenen voor zijn stem tegen het voorstel dat Obamacare de facto zou afschaffen, en het voorstel ook deed falen. Lindsay Graham deed temidden van de ‘shutdown’ een dergelijk beroep ten aanzien van immigratie. Het is een expliciete oproep tot ‘bipartisanship’, samenwerking tussen de partijen om tot een compromis te komen. Daar is vertrouwen voor nodig, en Trump presteert het keer op keer om dat onderlinge vertrouwen te ondermijnen. Door een onbesuisde tweet raken Republikeinen in de war over welke tactiek te volgen. Uit angst voor hun herverkiezing tijdens de tussentijdse verkiezingen in het komende najaar twijfelen sommigen of ze wel voor herkiezing moeten staan. Uit angst voor de ‘base’ van Trump in hun district of staat stappen ze uit de race, en daardoor bevrijd spreken ze zich uit in niets verhullende woorden over Trump. Denk bijvoorbeeld aan Senatoren Corker en Flake.
Maar waren ze niet te vroeg? Flake deed zijn aankondiging op 24 oktober en er is inmiddels veel gebeurd. De verwijdering tussen Trump en de Republikeinen in het Congres lijkt te groeien en met de publicatie van het boek ‘Fire and Fury’ van Michael Wolff is publiekelijk bekend wat velen al wisten. Republikeinen in het Congres hebben langzaam in de gaten dat Trump niet te hanteren valt. Hij is inconsistent in zijn beleid en jaagt iedereen tegen zich in het harnas. De afgelopen maanden verlaten steeds meer naaste Trump-medewerkers het Witte Huis om te worden vervangen door meer mensen uit de gevestigde orde. Al langer leken leden van het kabinet Trump te negeren en maakten de facto beleid, met name ten aanzien van buitenland beleid. Het was normaal voor een parlementaire meerderheid de president te volgen, maar Trump bedient alleen zijn eigen aanhangers en zichzelf. Een van de belangrijke momenten in de zich voltrekkende still coup van ‘Establishment Republicans’ is de eerdergenoemde DACA bijeenkomst waarin Trump het ene moment meegaat met de ideeën van de Democraten, om even later gecorrigeerd te worden door een Republikeinse senator. In de aanloop naar de ‘shutdown’ betreurde Lindsay Graham deze hele toestand. Samen met Democratische Senator Durbin bracht hij een deal naar Trump die daar sympathiek tegenover stond. Trump trok die steun echter terug de volgende dag, hoogstwaarschijnlijk onder invloed van Kelly en Miller. Het besef dat Trump niet zal leiden, niet kan leiden omdat hij geen kernprincipes heeft en geen duidelijk beleid kan formuleren, zal ertoe leiden in de komende weken dat Mitch McConnell en Paul Ryan, de Republikeinse leiders in het Congres, het primaat van de wetgever zoals de Founding Fathers het zich hadden voorgesteld zullen willen herstellen. Het is dan verder zaak voor de Republikeinen om Trump enigszins in toom te houden en van de nucleaire knoppen – letterlijk – en de midterms in te gaan op basis van wat is of zou zijn bereikt sinds Trump president is: Gorsuch en het vullen van het federale rechtssysteem met conservatieve rechters; tax cuts die op korte termijn de illusie van een dikkere portemonnee wekken; en misschien nog wel belangrijker, het herstel van bipartisanship in een DACA-border security deal. En die overname is belangrijk voor de Republikeinen. Nu Flake en al die anderen het verkiezingstoneel verlaten is er ruimte voor Democraten in een klimaat waarin het aanzien van Trump zover is gedaald dat meer kandidaten zich niet met Trump willen associëren, afhankelijk van hun kiesdistrict. Een record aantal vrouwen heeft zich voor openbare ambten kandidaat gesteld. Het is voor de Republikeinen nu zaak om Trump feitelijk buitenspel te zetten en de partij weer naar het midden te trekken om de schade in de midterms te beperken. Want ook de Democraten zijn verdeeld, kwetsbaar en zonder visie.
Het 2-partijen stelsel op de schop richting 2020?
Om al deze redenen zou tijdens het komende verkiezingsseizoen, of die van 2020 wel eens de tijd rijp kunnen zijn voor het uiteenvallen van het twee-partijen stelsel. Want er zijn eigenlijk minstens 4 tot 6 partijen in de VS. Van rechts naar links: Trumpers, de Tea Party; de fiscaal-conservatieve, maar enigszins sociaal-liberale Republikeinen (voornamelijk in het Congres) aka #NeverTrump; de centrum-linkse Hillary Democraten onder leiding van Senator Chuck Schumer en Representative Nancy Pelosi; en de liberale factie van de Democratische partij geleid door Bernie Sanders en Elizabeth Warren. Rijzende sterren Kirsten Gilibrand, Cory Booker en Kamala Harris zouden de brug kunnen zijn tussen die twee laatsten. Sanders, Warren, Gilibrand, Booker en Harris stemde allemaal tegen het beëindigen van de ‘shutdown’ en worden genoemd als mogelijke presidentskandidaten. Dat is natuurlijk geen toeval. Maar als de Democraten geen verenigd front kunnen vormen met een eigen visie, en daardoor geen meerderheid in het Congres kunnen bemachtigen zoals historisch meestal gebeurd met een president van de andere partij, dan zal de onvrede met de Democraten mogelijk kunnen leiden tot afsplitsingen en onafhankelijke kandidaten. Bernie Sanders was eigenlijk altijd al een Independent. Als Republikeinen er niet in slagen om Trumpers, Tea-partiers en ‘establishment Republicans’ te verenigen lopen zij ook het risico te versplinteren, want de Trump ‘base’ lijkt behoorlijk constant en immuun voor alle fouten en beperkingen van Trump.
De dagen van Trump als leider van de Republikeinen, en misschien die van de ‘Imperial Presidency’ lijken geteld. Door zijn incompetentie gaat de Republikeinse gevestigde orde weer aan de touwtjes trekken; een stille coup. Met genoeg vertrouwen tussen Democraten en Republikeinen kan ook het Congres weer zijn rol opeisen als de plek waar zwaar gedebatteerd en onderhandeld wordt, maar ook resultaat geboekt wordt. Als beide partijen willen, kan er weer geregeerd worden vanuit het midden.