Met name in de staten Georgia en Texas zijn mensen afgelopen week al uren in de rij gaan staan om vervroegd en in persoon hun stem uit te brengen. En terecht, want we staan aan de vooravond van een mogelijke grote juridische en politieke chaos rondom de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Door het corona virus wordt verwacht dat heel veel mensen per post zullen stemmen. De vroege in-persoon stemmers doen dat onder andere vanwege de chaos bij de postafhandeling, en de angst dat hun stem via de post niet zal worden geteld. Daarnaast verschilt het per staat wanneer de stemmen moeten zijn geteld. De uitslagenavond van 3 november wordt waarschijnlijk eerder een uitslagen week, of zelfs maand. Er kan een juridische strijd in de verschillende staten losbarsten die zijn weerga niet kent. Denk aan Florida in 2000, maar dan keer 20 of 30.
Stemmen per post
De regels rondom het stemmen in verkiezingen zijn in elke staat weer anders; de federale overheid heeft daar in principle weinig over te zeggen, al was het maar omdat het Hooggerechtshof in 2013 de toezichthouders functie uit de Voting Rights Act sneed. De meeste staten in Amerika maken het mogelijk om al eerder dan Election Day te stemmen op hun kandidaat. Dat kan in persoon, maar ook per post. Het stemmen per post valt dan in veel staten weer uiteen in zogenaamde ‘absentee’ stemmen omdat je om andere redenen niet in staat bent om fysiek naar het stemlokaal te komen, en een verzoek tot het stemmen per post omdat je dat gewoon liever hebt (‘sollicited ballots’). Sommige staten hebben vanwege het corona virus het stemmen per post opengesteld voor meer mensen, en sturen – tot woede van Trump – zelfs stembiljetten naar kiezers zonder dat ze daarom hadden verzocht (‘unsollicited ballots’). Ondanks de claims van Trump dat stemmen per post zo fraudegevoelig zou zijn is daar geen enkel bewijs voor. Slechts tussen de 0,00004% en 0,00009% van de uitgebrachte stemmen zijn frauduleus.
Opzettelijke chaos
Er is duidelijk een campagne gaande vanuit de Republikeinse partij om – onder andere – het stemmen per post te ontmoedigen. De United States Postal Service, die wettelijk als enige dienst stembiljetten mag ontvangen en verwerken, ondergaat sinds een half jaar ingrijpende hervormingen met maatregelen die het feitelijk moeilijker maken om per post te stemmen. Brievenbussen zijn weggehaald en sorteermachines buiten werking werden gesteld (veel maatregelen zijn sinds kort gestopt en worden mogelijk zelfs teruggedraaid). Vanwege het corona virus hebben verschillende staten het per post stemmen uitgebreid en laagdrempeliger gemaakt en het de tijd voor het tellen van stemmen verlengd. De Republikeinen doen nu verwoede pogingen om dit soort veranderingen terug te draaien via de rechter, en niet geheel zonder succes. Bijvoorbeeld:
- In Texas hield de Texas Supreme Court een wijziging van de verkiezingsregels tegen in het grote Harris County, namelijk het versturen van een inschrijfformulier voor een stembiljet per post naar alle kiezers;
- Het Hooggerechtshof weerstond een poging van Republikeinen in Montana om het versturen van stembiljetten naar kiezers te blokkeren;
- Het Hooggerechtshof blokkeerde een poging van Democraten in South Carolina om het vereiste van een getuige bij het tekenen van een stembiljet te laten vallen vanwege corona;
- Een deel van een uitspraak van de Pennsylvania State Supreme Court wordt betwist voor het Hooggerechtshof, met betrekking tot het tellen van stembiljetten die tot drie dagen na verkiezingsdag zijn ontvangen, zelfs als er geen duidelijke poststempel op staat die datum en tijd van verzending aangeeft.
- Een federale rechter heeft ondertussen die uitspraak van het Pennsylvania State Supreme Court wel bevestigd, en dat er geen bewijs is geleverd voor fraude bij de komende verkiezingen.
- in Wisconsin, blokkeerde de 7th Circuit Court of Appeals een bevel van een lagere rechter die de deadline voor het aanvragen van een stembiljet voor een week verlengde.
Naast deze obstructie, is er een ander risico bij het het stemmen per post, namelijk dat er fouten worden gemaakt door degene die de aanvraag of het stembiljet zelf, invullen. Die aanvragen en biljetten worden geweigerd en/of niet meegeteld. In Arizona blokkeerde de 9th Circuit Court of Appeals een bevel van een lagere rechter om een mogelijkheid te creëren voor het herstellen van bijvoorbeeld een ontbrekende handtekening op het stembiljet. Een soortgelijke uitspraak dreigt in North Carolina te komen van een U.S. District Court. in Pennsylvania werden bijna 400.000 aanvragen voor een stembiljet per post geweigerd, onder meer omdat velen van hen al eerder hadden aangevinkt bij bijvoorbeeld op het formulier voor het aanvragen van een rijbewijs, dat ze een stembiljet wilden ontvangen.
Purcell-regel
In april van dit jaar heeft het Hooggerechtshof in de zaak Republican National Committee v. Democratic National Committee laten zien dat het weinig brood ziet in het veranderen van lokale stem regels dicht op verkiezingen, mede gebaseerd op de zogenaamde Purcell-regel. Deze regel zegt dat rechters de stemregels niet moeten veranderen vlak voor de verkiezingen, want kiezers kunnen dan in de war raken en de verkiezingen ontregeld raken. Vraag is natuurlijk waar de grens lig qua datum of wat een wijziging is of niet. En in hoeverre kan de corona pandemie hierin een rol spelen?
Uitslagen chaos
Stemmen per post betekent dat er meer tijd nodig is om de stemmen te tellen, en een uitslag kan dagen of weken op zich laten wachten. Volgens de laatste peilingen stemt 69% van de Biden stemmers via de post, en 63% van de Trump stemmers in persoon op de officiële dag van de verkiezingen, 3 november. Het is dus een reële mogelijkheid dat Trump op de eigenlijke verkiezingsavond voor staat in de telling, maar dat Biden alsnog een meerderheid krijgt na het tellen van de papieren stembiljetten die per post zijn binnengekomen. De tijdlijn en deadlines voor het tellen van de stemmen die per post zijn uitgebracht wisselen per staat. De NY Times bracht een geweldig overzicht uit waaruit je kan opmaken waar de deadlines liggen in elke staat. Deze kunnen nog veranderen door uitspraken van lokale rechters. Maar de tellingen zelf kunnen ook juridische bevochten worden. Een van mijn eerste verkiezingstrauma’s is de presidentsverkiezing van 2000 toen het Hooggerechtshof in de zaak Bush v. Gore er aan te pas moest komen om de hertelling van stemmen in een bepaalde county in Florida te stoppen. George W. Bush werd president omdat hij Florida won met een paar honderd stemmen.
Deadline 8 december
Sinds 1887 vereist een federale wet, de Electoral Count Act (sindsdien twee keer geamendeerd), dat de kiesmannen van het Electoral College op de eerste maandag na de tweede woensdag in december (!) bijeenkomen en officieel stemmen. Dit jaar is dat 14 december. Maar de uitslag, de kandidaat op wie de kiesmannen moeten stemmen moet al zes dagen daarvoor, op 8 december dus, bekend zijn. Deze zogenaamde ’safe harbor provision’ zorgt ervoor dat er tijdens die bijeenkomst van 14 december geen chaos ontstaat. De uitslag kan namelijk niet meer worden aangevochten. Bush v. Gore werd besloten voor die ’safe harbor’ deadline. Alle juridische acties tussen 4 november en 8 december zullen gericht zijn op mogelijke hertellingen en het uitsluiten van stembiljetten.
Verschillende groepen kiesmannen
De volgende fase in de chaos begint dus na 8 december. Wat als er op die datum geen duidelijke winnaar is in een staat? Of als er teveel vragen zijn over de geldigheid van de uitslag? Een veel gehoorde mogelijkheid is dat een Republikeinse wetgever in een staat via een wetswijziging besluiten om kiesmannen aan te wijzen die voor Trump stemmen, en een Democratisch gouverneur die Biden kiesmannen aanwijst. In dat geval gaat de controverse mee met de verschillende resultaten en kiesmannen naar het Congres. Op 23 december moeten de resultaten worden aangeleverd bij het Congres. Op 6 januari 2021 komt het Congres bijeen om de stemmen van de kiesmannen uit de 50 te bekijken en op te tellen, om de uitslag definitief vast te stellen. Zoals gezegd was in 2001 alle ellende voorbij nog voor de ’safe harbor’ deadline. Nu kan die ellende voortduren tot en met 6 januari, en wie weet hoelang.
Chaos in het Congres. Of misschien toch niet?
De procedures in het Congress voor het tellen van de stemmen van de kiesmannen vereist de betrokkenheid van zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat. Leden van het Congress kunnen tijdens het aankondigen van de stemresultaten per staat bezwaar aantekenen. Om dit bezwaar gegrond verklaard te krijgen, en de betrokken stemmen van kiesmannen uit te sluiten, moeten zowel de Senaat als het Huis daarmee instemmen. Op dit moment is de Senaat in Republikeinse handen en het Huis van Afgevaardigden in Democratische handen. Maar: op 3 of 4 januari 2021, dus twee of drie dagen voordat het Congres bijeenkomt om de uitslag van de presidentsverkiezingen te bepalen, wordt een nieuw Congres geïnstalleerd. Want op 3 november worden ook heel veel nieuwe leden van het Congres gekozen, en de Democraten hebben goede kans om zowel in de Senaat als in het Huis een meerderheid te krijgen. Slechts bij wet zou de datum voor die bijeenkomst voor het tellen van de kiesmannen in het Congres, kunnen worden gewijzigd. Ik sluit niet uit dat Republikeinen de datum naar voren willen halen, om nog in de oude samenstelling de stemmen van de kiesmannen te tellen. Daar hebben ze dan wel weer het Huis van Afgevaardigden voor nodig.
Na de chaos: President Pelosi?
Volgens het 20e Amendement bij de Grondwet lopen op 21 januari 2021 de huidige ambtstermijnen van Donald Trump en Mike Pence af. Als zij zouden winnen dan moeten ze opnieuw de eed afleggen om een tweede termijn in te laten gaan. Maar als er geen duidelijke winnaar is die door het Congres kan worden vastgesteld, wat gebeurt er dan? De controverse duurt dan voort, zonder oplossing in zicht. Terwijl naar die oplossing wordt gezocht, zegt de Presidential Succession Act dat in afwezigheid of beschikbaarheid van een gekozen president en vice-president, de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden tijdelijk President wordt. En dat is nu, en hoogstwaarschijnlijk ook op 21 januari 2021, de Democratische afgevaardigde uit San Francisco, Californië – en schoonmoeder van de Nederlandse journalist Michiel Vos – Nancy Pelosi. Dat zou voor Trump mogelijk nog erger zijn dan verliezen van Joe Biden.