Rechter Stephen Breyer gaat eindelijk met pensioen. En ik zeg ‘eindelijk’ omdat er al een tijdlang veel druk op hem werd uitgeoefend om daadwerkelijk het Hooggerechtshof te verlaten. Ruth Bader Ginsburg (RBG) was door President Obama al een beetje gepord om met pensioen te gaan, zodat hij een jonge, progressieve opvolger kon benoemen, maar weigerde. Zij overleed in september 2020, waardoor dat progressieve icoon kon worden vervangen door een conservatieve lieveling. De druk op Breyer – en waarschijnlijk zijn eigen politieke kompas – waren erop gericht dat lot te ontlopen in Breyer’s geval.
De joviale, progressieve Breyer
Wie wel eens naar de hoorzittingen van het Hooggerechtshof luistert en Breyer hoorde, werd getrakteerd op een meestal goedgemutste, joviale man die in gewone taal praat. En zo stond hij ook bekend, een mensen-mens, die – in moderne termen – verbinding zocht. In het Hof was hij zeker progressief, maar zocht hij vaak het compromis met zijn conservatieve collega’s. Net zoals RBG, was hij goede vrienden met wijlen rechter Antonin Scalia. Hun debatten bij publieke fora zijn de moeite waard om YouTube voor af te struinen. Breyer hield bepaalde Amerikaanse waarden hoog in het vaandel had en de Grondwet zo interpreteerde dat het zoveel mogelijk recht deed aan die waarden. In het eeuwige juridisch-filosofische debat over de beste methode om de Grondwet te interpreteren was hij die de Grondwet als een levend, evoluerend instrument zag en dat men moest kijken naar wat de opstellers van de Grondwet voor ogen hadden, welk doel ze hadden. Vanuit zijn expertise, het bestuursrecht waar het in Amerika vaak gaat om een kosten-baten analyse, let hij ook op de gevolgen van een wet of een beslissing. Tegelijkertijd is Breyer een standvastige ‘liberal’ als het gaat om zaken als abortus. Hij is al lang een groot tegenstander van de doodstraf.
De conservatieve meerderheid
Op korte termijn zal er voor het Hooggerechtshof weinig veranderen. Met drie nieuwe rechters benoemd door President Trump tussen 2017 en 2021, zit er niet alleen een solide conservatieve meerderheid, 6 tegen 3, maar ook een duurzame meerderheid. Rechters kunnen wel 30 jaar bij het Hof zetelen (Clarence Thomas zit er al sinds 1991; Breyer sinds 1994) en de leeftijd van de nieuwe rechters zit tussen de 49 en 55. Ze zitten er nog wel even, mits ze gezond blijven. En daarmee zal de merkbare en fikse conservatieve wind die er nu waait nog wel even doorgaan, een wind die ingaat tegen veel maatschappelijke perspectieven op abortus, LGBTQ rechten, religie en de rol van de overheid. Het klinkt cru, maar veel zal afhangen van de sterfelijkheid van de wat oudere conservatieve rechters en elke toekomstige presidentsverkiezing.
Breyer’s opvolger
De fut is er wel uit bij Breyer. De afgelopen maanden was er minder geduld met zijn speeches tijdens hoorzittingen die steeds verwarder overkomen. Niet alleen is hij natuurlijk oud, maar hij is naar verluidt ook teleurgesteld en bitterder geworden als het gaat om zijn conservatieve collega’s en de compromisbereidheid, maar ook vanwege de polarisatie maatschappij breed. Kort geleden publiceerde hij ook nog een boek met de alleszeggende titel ‘The Authority of the Court and the Perils of Politics’. Dat Scalia en RBG hem zijn ontvallen, zal ook niet meevallen.
Maar wie gaat Breyer opvolgen? Net als de Republikeinen, zullen de Democraten een jonge jurist benoemen. President Biden mag zijn eerste rechter benoemen terwijl de Democraten een minieme meerderheid in de Senaat hebben, dat zijn ‘advice and consent’ moet geven. Tijdens zijn campagne beloofde Biden dat hij de eerste zwarte vrouw tot het Hof zou benoemen in het geval van een open zetel. Een boude uitspraak die hij mede deed om de zwarte kiezer zich verder aan hem te binden. Tot de aankondiging van Breyer had Biden in ieder geval een ongekend divers aantal zwarte, vrouwelijke kandidaten tot rechter benoemd. En sinds gisteren worden een aantal van die kandidaten genoemd als mogelijk Hooggerechtshof kandidaat. Rechter Michelle Childs en Ketanji Brown Jackson lijken de voornaamste kandidaten. Het duurde niet lang voordat er voorzichtig twijfels werden geuit over de categoriale keuze, niet alleen voor een vrouw, maar voor een zwarte vrouw. Ook de racistische ondertonen waren snel te ontwaren in de dieptes van Twitter.
Trauma
Democraten hebben een trauma opgelopen van de manier waarop Trump in staat was om maar liefst drie zetels bij het Hooggerechtshof te vullen. Neil Gorsuch bezet volgens hen een ‘stolen seat’ omdat de Republikeinse Senaat de kandidaat van President Obama – Merrick Garland (nu Minister van Justitie) – niet eens wilde interviewen. Na twee maanden Trump werd de vacante zetel alsnog gevuld. Toen rechter Anthony Kennedy plotseling aankondigde met pensioen te gaan, werd Brett Kavanaugh na een ongekend tumultueus benoemingsproces alsnog benoemd. Hij werd beschuldigd van seksueel misbruik in zijn studententijd, het slachtoffer werd op live televisie gehoord, en Kavanaugh zelf barstte meerdere malen emotioneel uit in antwoord op de beschuldigingen. Als klap op de vuurpijl werd de Notorious RBG binnen een aantal weken al vervangen door de jonge Amy Coney Barrett, en slechts een week voor de 2020 presidentsverkiezingen. Het was een van de meest cynische daden van Republikeinse leider Senator Mitch McConnell, want in 2016 toen Scalia overleed vond hij nog dat acht maanden voor de verkiezingen een te korte tijd was voor een benoeming. De kiezers moesten hier een stem in krijgen.
Maar deze keer lijken de Democraten een ‘reguliere’ benoeming voor elkaar te kunnen krijgen. Ze hebben de Senaat nipt in handen en er zijn geen presidentsverkiezingen in zicht. De Republikeinen zouden nog wat kunnen traineren door in de Senate Judiciary Committee waar de eerste stemming over de kandidaat plaatsvindt, door niet op te komen dagen. Maar als Biden een zwarte vrouw nomineert, staan de Republikeinen er weer slecht op als het gaat om minderheden. Met een zeker 6-3 meerderheid zitten er alleen maar nadelen aan een obstructie beleid.
Eind juni gaat Breyer met pensioen. Tot dan hebben de Democraten de tijd om een normale, gedegen, maar resolute benoemingsprocedure te voltooien, waarna de eerste zwarte vrouw voor het eerst tot het Hooggerechtshof zal toetreden. Biden kan het goed gebruiken.
Afbeelding: CC BY-NC-ND 2.0 – https://www.flickr.com/photos/96739999@N05/25705935635