Sommige media noemden gisteren een historische dag in de Amerikaanse Senaat. Senator Bob Corker begon de dag met zijn nieuwe vete met President Trump en noemde hem in essentie een leugenaar, onstabiel en gevaarlijk, iets wat velen in de zogenaamde ’mainstream media’ en de Democraten al een tijdje inmiddels verzuchtend roepen. Senator Jeff Flake uit Arizona maakte van zijn mond ook geen moordkuil en viel Trump hard in de Senaat, en noemde Trump ook een gevaar voor de democratie en democratische instellingen. Maar beide senatoren kondigden aan zich niet meer verkiesbaar te stellen voor een nieuwe termijn volgend jaar. Ze maakten zich vrij van Trump en spraken uit hun hart, maar in de wetenschap dat het voor hen politiek gezien toch niets meer uitmaakt. Senator John McCain, voormalig presidentskandidaat is al langer een luis in de pels van Trump, maar hij heeft hersenkanker misschien niet meer lang te leven. Het gerucht gaat dat veel meer afgevaardigden hetzelfde gevoel hebben over Trump.
De Amerikaanse media worstelt met de vraag wat dit allemaal betekent voor Trump, de Trump-agenda, en de Republikeinse partij in 2018. Zien we hier een burgeroorlog binnen de Republikeinse partij, of is het slechts de republikeinse kiezer versus ’the establishment’, de volksvertegenwoordigers in het Congres? En is Trump straks een president zonder partij, of verandert de partij gewoon in wat Trump representeert en verlaten de centralisten de partij? De invloedrijke journalist en voormalig Republikeins Congreslid Joe Scarborough van MSNBC’s ’Morning Joe’– ooit vriend van Trump – maakt dagelijks het punt dat Trump gevaarlijk is, geen echte conservatief. Hij heeft daadwerkelijk de Republikeinse partij verlaten. De spagaat waarin sommige republikeinen zich bevinden is soms ook pijnlijk duidelijk op het Fox News programma ’The Five’. Dana Perino was twee jaar lang woordvoerder van President George W. Bush en nu commentator bij Fox. Temidden van een paar onbeschaamde supporters van Trump waaronder Jesse Waters en Greg Gutfield, houdt ze vaak haar mond of brengt ze de nodige nuance in. De blik in haar ogen zweeft soms tussen misselijkheid en schaamte.
Op de politieke cynisme schaal kunnen Republikeinen grofweg in vier categorieën worden verdeeld als het gaat om Trump. Sommige Republikeinen gingen en gaan vol voor Trump, zijn retoriek (’hij zegt ten minste wat hij vindt!’) en zijn ’America First’ agenda, die door tegenstanders als xenofoob en economisch contra-productief wordt gezien. In hun blijdschap na acht jaar Obama hadden anderen de hoop dat de retoriek van Trump na zijn inauguratie zou veranderen en dat hij ’presidentieel’ zou worden. Anderen keken maar de andere kant op en hoopten slechts vurig dat ze eindelijk de Republikeinse agenda zouden kunnen doorvoeren; terugdraaien van Obamacare, een rechter benoemen voor het Hooggerechtshof, belastinghervormingen, immigratie beperking. Weer anderen houden liever hun mond en onthouden zich van commentaar. Republikeinen in de laatste drie categorieën lijken nu terrein te verliezen aan Trump en zijn fanatieke aanhangers die van geen wijken weten. De gematigden verlaten het veld of gaan de slag in 2018 verliezen van Trump-Republikeinen of de Democraten. Maar de Democratische partij lijkt alleen maar toe te kunnen kijken zonder een verenigd front te kunnen vormen zonder enige visie op hoe het dan wel kan.
Of is het toch Trump die zijn eigen graf graaft met zijn gedrag? De Republikeinse meerderheid is maar klein, en onbetrouwbaar. McCain en twee andere senatoren hielden keer op keer de vervanging van Obamacare tegen. Met de facto desertie van Flake en Corker is Trump’s meerderheid nog kleiner. De plannen voor belastinghervormingen zijn al in gevaar, al was het alleen maar door mismanagement in het Witte Huis en de Republikeinse leiderschap in het Congres. Een gebrek aan legislatieve overwinningen zal volgens analisten mogelijk tot een Republikeins bloedbad leiden in de parlementaire verkiezingen in het najaar van 2018. Trump kan zijn agenda dan wel vergeten, zo niet zijn presidentschap want Democraten zullen mogelijk hengelen naar een afzetting van de president, afhankelijk van de ontwikkelingen in het Rusland-onderzoek, zijn politieke onhandigheid en zijn gedrag op Twitter. Het vermeende gevaar van Trump met zijn vingers aan de nucleaire knoppen zou ook voor Republikeinen nog wel eens een excuus kunnen zijn om met een dergelijke ’impeachment’ procedure in te stemmen.
Als je doel alleen is om stabiliteit en vertrouwen terug te brengen in de democratische instituties in de VS, dan lijkt de oplossing zo simpel. Hou Trump weg van Twitter en de afstandsbediening van zijn televisie, want elke ochtend zit een leger aan journalisten klaar om te zien wie Trump nu weer verbaal aanvalt in binnen- en/of buitenland, afhankelijk van wat de ’morning shows’ uitzenden. Zonder de retoriek en de zielige aanvallen op iedereen die hem bekritiseert had de aandacht gebleven bij de politieke agenda. En keert het wetgevingsproces misschien terug naar wat McCain noemt ’regular order’, inclusief de bijbehorende ’bipartisanship’, de samenwerking tussen de Republikeinen en Democraten. Maar dat lijkt een illusie. Het beeld van Trump die onder het genot van zijn eigen stoelgang driftig op zijn telefoon typt zal nog wel even blijven bestaan. En dus blijft ondertussen de vraag wie nu bij wie zal weglopen; de Republikeinen bij Trump of vice versa.